In de auto zet ik ‘Live in London’ op van Leonard Cohen, zijn recentste concert, inmiddels als 70+er. Een goede opwarmer voor de training die ik ga geven over omgaan met levensvragen van ouderen. Dit keer reis ik af naar een groep vrijwilligers die ouderen thuis ondersteunen met hun administratie. Een hechte, enthousiaste groep, die het goed hebben met elkaar. In de eerste bijeenkomst bleek dat juist het iets méér kunnen betekenen voor ‘hun’ ouderen voor hen belangrijk is. Tegelijkertijd is dat ook lastig: iets meer, oké, maar waar is dan de grens?
Ook deze vrijwilligers worden al een dagje ouder. Wat ze tegenkomen in het werk, is ook hun eigen voorland, of soms al hun eigen situatie. Ik heb ze na de eerste bijeenkomst een verdiepingsvraag meegegeven: een film te bekijken over ouder worden. ‘Welk fragment heeft je nou het allermeest geraakt of beziggehouden in die film?’. Dat is de vraag die ik ze straks ga stellen. Daarna zal ik een spannender vraag stellen: ‘Wat heeft dat te maken met jou, met hoe jij tegen ouder worden aankijkt, dat juist dat jou opvalt?’.
Als we met koffie en koekjes in ons zaaltje zitten, komen de verhalen los. Verschillende mensen blijken voor dezelfde film gekozen te hebben, About Schmidt met Jack Nicholson. Ze vertellen lachend allerlei sappige details over hoe Jack zich misdraagt, nadat hij door zijn baas met pensioen gestuurd is, over zijn verschrikkelijke feeks van een vrouw, zijn vieze stijl van huishouden nadat zijn vrouw gestorven is, zijn wilde tocht door de USA in een oude camper en zijn pogingen om een vrouw het bed in te krijgen. Maar hoe verder we doorpraten, hoe tragischer Jacks rol wordt. Eigenlijk komen alle grote vragen in de film samen: wat is mijn leven, mijn werk, mijn huwelijk, mijn ouderschap waard geweest? Hoe kom ik de tijd door, nu er niemand meer op me zit te wachten? Ben ik nog aantrekkelijk, zal ik nog intiem contact kunnen hebben? Wie raakt mij nog aan? Wil ik zelf nog leven? Hoe dan, en waarom dan?
Het wordt een prachtig gesprek, waarin de deelnemers vertellen wat hen zelf bezighoudt rondom ouder worden. Dan stappen we over naar het werk. Net zoals Jack Nicholson niet alleen hun vertedering, respect en compassie oproept, maar ook hun irritatie, ongeduld en woede, zo kunnen hun cliënten dat ook bij hen doen. Juist die laatste drie zijn soms moeilijk te verdragen. En toch levert dat de momenten op, waarop je je af kunt vragen: wat is hier aan de hand? Wat speelt hier nog meer voor deze mevrouw, meneer? Heb ik tijd om te gaan zitten, één vraag te stellen, en dan te luisteren? En als me dat vandaag niet lukt, misschien wel volgende week?
Op de terugweg luister ik opnieuw naar Leonard Cohen. There is a crack in everything. That’s where the light comes in. Dat raakt mij.
About Schmidt (2002) Regie: Alexander Payne
Leonard Cohen Live in London (2010) Sony